آنچه در این مقاله میخوانید
مغز مرکز کنترل بدن شماست که رشد، تکامل و عملکرد های بدن را تنظیم می کند.
این مرکز کنترل، بخشی از سیستم عصبی بوده که همچنین شامل نخاع و شبکه بزرگی از اعصاب و نورون ها می شود و همه چیز را از حواس گرفته تا ماهیچه های سراسر بدن کنترل می کند.
برخی از بیماری ها و اختلالات مختلف بر مغز تأثیر گذاشته و می تواند رفتار، حافظه، احساسات، شخصیت و توانایی پردازش اطلاعات شما را تغییر دهد.
اختلالات مغزی شامل هر شرایط یا ناتوانی است که بر مغز شما تأثیر می گذارد. این اختلالات شامل شرایطی می شوند که ناشی از موارد زیر است:
بیماری
ژنتیک
آسیب ناشی از ضربه
انواع مختلفی از اختلالات مغزی از جمله شایع و نادر وجود دارد که در ادامه به شایع ترین اختلالات مغزی پرداخته و علائم و راه های پیشگیری از هر کدام را توضیح می دهیم.
شایع ترین اختلالات مغزی و علائم هر کدام:
1- آلزایمر
این یک بیماری مغزی (ذهنی) است که به مرور زمان باعث کاهش حافظه، تفکر، قدرت یادگیری و مهارت های سازماندهی شده و شروع به تأثیرگذاری بر توانایی فرد در انجام فعالیت های اساسی می کند.
علائم آلزایمر می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. مشکلات حافظه معمولاً یکی از اولین علائم این بیماری است. کاهش در جنبه های غیرحافظه شناختی، مانند یافتن کلمه مناسب، مشکل در درک تصاویر بصری و روابط خیالی، و اختلال در استدلال یا قضاوت نیز ممکن است نشانه ای از مراحل اولیه آلزایمر باشد. با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر شده و شامل افزایش گیجی و تغییرات رفتاری می شوند.
برای اکثر افراد مبتلا به آلزایمر، علائم ابتدا در اواسط 60 سالگی یا بعد از آن ظاهر می شوند. هنگامی که این بیماری قبل از 65 سالگی ایجاد می شود، آلزایمر زودرس در نظر گرفته شده که می تواند از 30 سالگی فرد شروع شود، اگرچه این اتفاق نادر است.
آلزایمر به طور معمول از نظر بالینی در چندین مرحله پیشرفت می کند: پیش بالینی، خفیف (گاهی اوقات مرحله اولیه نامیده می شود)، متوسط و شدید (گاهی اوقات مرحله پایانی نامیده می شود).
در آلزایمر خفیف، یک فرد ممکن است سالم به نظر برسد، اما در درک دنیای اطراف خود مشکل بیشتری دارد. درک اینکه چیزی اشتباه است اغلب به تدریج به خود شخص و خانواده اش فهمانده می شود. مشکلات ایجاد شده می تواند شامل موارد زیر باشد:
از دست دادن حافظه که زندگی روزمره را مختل می کند
قضاوت ضعیف، منجر به تصمیمات بد
از دست دادن خودانگیختگی و ابتکار عمل
ندانستن تاریخ یا مکان فعلی
زمان بیشتری برای انجام کارهای عادی روزانه مورد نیاز است.
تکرار سوالات یا فراموش کردن اطلاعات تازه
مشکل در رسیدگی به پول و پرداخت قبوض
چالش در برنامه ریزی یا حل مشکلات
سرگردانی و گم شدن
از دست دادن چیزها یا قرار دادن آنها در مکان های عجیب و غریب
مشکل در انجام وظایفی مانند حمام کردن
تغییر خلق و خو و شخصیت
افزایش اضطراب و/یا پرخاشگری
برخی از عوامل خطر وجود دارد که نمی توانید آنها را تغییر دهید، اما ممکن است بتوانید عامل دیگری را برای کاهش خطر مدیریت نمایید از جمله:
از نظر ذهنی فعال بمانید.
فعالیت بدنی داشته باشید.
از نظر اجتماعی فعال بمانید.
سالم غذا بخورید.
فشار خون خود را مدیریت نمایید.
2- زوال عقل
این بیماری در اثر شرایط مختلفی ایجاد می شود که به مرور زمان سلول های عصبی را از بین برده و بیش از آنچه که از پیری بیولوژیکی انتظار می رود به مغز آسیب می رسانند. در حالت ایده آل با تغییر در خلق و خو، کنترل عاطفی، رفتار یا انگیزه همراه است.
زوال عقل از دست دادن عملکرد شناختی شامل تفکر، به خاطر سپردن و استدلال، به حدی است که در زندگی و فعالیت های روزانه فرد اختلال ایجاد می کند. برخی از افراد مبتلا به زوال عقل نمی توانند احساسات خود را کنترل کنند و ممکن است شخصیت آنها تغییر کند. شدت زوال عقل از خفیف ترین مرحله، زمانی که تازه شروع به تأثیرگذاری بر عملکرد فرد می کند تا شدید ترین مرحله، زمانی که فرد باید برای فعالیت های اساسی زندگی روزمره خود مانند غذا خوردن کاملاً به دیگران وابسته باشد، متغیر است.
زوال عقل میلیون ها نفر را در جهان تحت تاثیر خود قرار داده و با افزایش سن افراد بیشتر اتفاق می افتد (حدود یک سوم افراد 85 ساله یا بالاتر ممکن است به نوعی از زوال عقل مبتلا باشند) اما بخشی طبیعی از روند پیری نیست. بسیاری از مردم تا 90 سالگی و بعد از آن بدون هیچ نشانه ای از زوال عقل زندگی می کنند.
انواع مختلفی از زوال عقل وجود دارد، از جمله بیماری آلزایمر که شایع ترین آن است.
علائم و نشانه های زوال عقل زمانی به وجود می آیند که سلول های عصبی مغز که زمانی سالم بودند از کار افتاده و ارتباط خود را با سایر سلول های مغزی از دست داده و می میرند. در حالی که همه افراد با افزایش سن برخی از نورون های خود را از دست می دهند، افراد مبتلا به زوال عقل از دست دادن بسیار بیشتری را تجربه می کنند.
علائم و نشانه ها بسته به نوع ممکن است متفاوت بوده و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تجربه از دست دادن حافظه، قضاوت ضعیف و سردرگمی
مشکل در صحبت کردن، درک و بیان افکار، یا خواندن و نوشتن
سرگردانی و گم شدن در محله ای آشنا
مشکل در رسیدگی مسئولانه به پول و پرداخت قبوض
پرسیدن سوالات تکراری
استفاده از کلمات غیر معمول برای اشاره به اشیاء آشنا
زمان بیشتری برای انجام کارهای عادی روزانه طول می کشد
از دست دادن علاقه به فعالیت ها یا رویداد های عادی روزانه
توهم یا تجربه هذیان یا پارانویا
تکانشی عمل کردن
توجه نکردن به احساسات دیگران
از دست دادن تعادل و مشکلات حرکتی
برخی از راه های پیشگیری از زوال عقل عبارتند از:
فشار خون بالا را کنترل کنید.
قند خون خود را مدیریت نمایید.
وزن متعادل داشته باشید (نقش چاقی در زوال عقل)
به یک رژیم غذایی سالم پایبند باشید.
فعالیت بدنی خود را حفظ کنید.
از نظر ذهنی فعال بمانید.
با خانواده و دوستان در ارتباط باشید.
مشکلات شنوایی را درمان کنید.
سیگار نکشید.
از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب کنید.
3- صرع
صرع یک بیماری مزمن غیرواگیر مغزی است که حدود 50 میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. این بیماری با تشنج های مکرر مشخص می شود که شامل دوره های کوتاهی از حرکت غیرارادی است که ممکن است بخشی از بدن (جزئی) یا کل بدن را درگیر کند و گاهی اوقات با از دست دادن هوشیاری و کنترل عملکرد روده یا مثانه همراه است.
یک تشنج به معنای صرع نیست (بیش از 10٪ از مردم در سراسر جهان در طول زندگی خود یک تشنج دارند). صرع به داشتن دو یا چند تشنج غیرقابل تحریک تعریف می شود. صرع یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده در جهان است که تاریخ آن به 4000 سال قبل از میلاد باز می گردد. ترس، سوء تفاهم، تبعیض و انگ اجتماعی قرن ها صرع را احاطه کرده است. این لکه ننگ امروزه در بسیاری از کشورها ادامه دارد و می تواند بر کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری و خانواده های آنها تأثیر بگذارد.
ویژگی های تشنج متفاوت است و به این بستگی دارد که این اختلال در کجای مغز در ابتدا شروع شده و تا چه اندازه گسترش می یابد. علائم موقتی مانند از دست دادن هوشیاری، اختلالات حرکتی، مشکلات حسی (شامل بینایی، شنوایی و چشایی)، تغییرات در خلق و خو یا سایر عملکرد های شناختی است.
افراد مبتلا به صرع معمولاً مشکلات جسمی بیشتری (مانند شکستگی و کبودی ناشی از صدمات ناشی از تشنج) و همچنین میزان بالاتری از شرایط روانی از جمله اضطراب و افسردگی دارند. به طور مشابه، خطر مرگ زودرس در افراد مبتلا به صرع تا سه برابر بیشتر از جمعیت عمومی بوده و بالاترین میزان مرگ و میر زودرس در کشور های با درآمد کم و متوسط و در مناطق روستایی مشاهده می شود.
بخش بزرگی از علل مرگ و میر مربوط به صرع، به ویژه در کشور های با درآمد کم و متوسط، به طور بالقوه قابل پیشگیری هستند، مانند افتادن، غرق شدن، سوختگی و تشنج های طولانی مدت.
تخمین زده می شود که 25 درصد موارد صرع به طور بالقوه قابل پیشگیری هستند.
برخی از راه های پیشگیری از صرع عبارتند از:
پیشگیری از آسیب به سر، به عنوان مثال با کاهش زمین خوردن، تصادفات رانندگی و آسیب های ورزشی، موثرترین راه برای پیشگیری از صرع پس از ضربه است.
مراقبت های دوران بارداری کافی می تواند موارد جدید صرع ناشی از آسیب زایمان را کاهش دهد.
استفاده از داروها و روش های دیگر برای کاهش دمای بدن کودک تب دار می تواند احتمال تشنج ناشی از تب را کاهش دهد.
پیشگیری از صرع مرتبط با سکته مغزی بر کاهش عوامل خطر قلبی عروقی متمرکز است، به عنوان مثال. اقداماتی برای پیشگیری یا کنترل فشار خون بالا، دیابت و چاقی و اجتناب از مصرف دخانیات و الکل زیاد.
عفونت های سیستم عصبی مرکزی از علل شایع صرع در مناطق گرمسیری است، جایی که بسیاری از کشور های با درآمد پایین و متوسط در آن متمرکز هستند. از بین بردن انگل ها در این محیط ها و آموزش نحوه جلوگیری از عفونت می تواند راه های موثری برای کاهش صرع در سراسر جهان باشد، به عنوان مثال مواردی که به دلیل نوروسیستیسرکوزیس ایجاد می شود.
4- اختلالات روانی
اختلالات روانی شامل بیماری ها یا شرایط پزشکی که در مغز ایجاد شده یا بر آن تأثیر می گذارد. این اختلالات بر تفکر، احساسات، خلق و خو، عملکرد روزانه و توانایی فرد در ارتباط با دیگران تأثیر می گذارند.
اختلالات سلامت روان یا بیماری های سلامت روان، گروه بزرگ و متنوعی از مشکلات هستند که بر الگو های رفتاری شما تأثیر می گذارند. برخی از شایع ترین اختلالات سلامت روان تشخیص داده شده عبارتند از:
اضطراب
افسردگی
اختلال خوردن
کنترل اعتیاد
اختلال شخصیت
اختلال دوقطبی
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
روانگسیختگی
علائم بیماری های روانی بر اساس شرایط متفاوت اند. افراد مختلف می توانند یک اختلال را به شکل بسیار متفاوتی تجربه کنند. اگر متوجه تغییر در رفتار، الگوهای فکری یا خلق و خوی خود شدید، باید با پزشک خود صحبت نمایید.
دو نوع عمده درمان برای شرایط سلامت روان، دارو درمانی و روان درمانی است. روش های مختلف برای شرایط متفاوت بهتر عمل می کنند. به عقیده بسیاری از مردم، ترکیبی از این دو روش، موثرترین است.
اگر فکر می کنید ممکن است یک اختلال سلامت روان داشته باشید، مهم است که با یک روان پزشک صحبت کرده و برای ایجاد یک برنامه درمانی مناسب وقت بگذارید. راهکار ها و منابع متعددی در دسترس است، سعی نکنید خود درمانی کنید.
راه های پیشگیری از اختلالات روانی:
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از بیماری های روانی وجود ندارد. با این حال، شما می توانید استرس را کنترل کرده و عزت نفس پایین خود را افزایش دهید. برخی از مراحلی که می توانید دنبال کنید عبارتند از:
به علائم هشدار دهنده توجه کنید.
مراقبت های معمول پزشکی را دریافت نمایید.
در صورت نیاز از یک فرد متخصص کمک بگیرید.
5- بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک از رایج ترین اختلالات مغزی است که منجر به لرزش و مشکل در راه رفتن، حرکت و هماهنگی می شود. علائم اولیه آن شامل لرزش دست، بازو، پا، فک و صورت، سفتی و اختلال در تعادل است.
این بیماری با گذشت زمان بدتر می شوند. با پیشرفت بیماری، افراد ممکن است در راه رفتن و صحبت کردن مشکل داشته باشند. همچنین ممکن است تغییرات ذهنی و رفتاری، مشکلات خواب، افسردگی، مشکلات حافظه و خستگی داشته باشند.
در حالی که تقریباً هر کسی ممکن است در معرض خطر ابتلا به پارکینسون باشد، برخی از مطالعات تحقیقاتی نشان می دهند که این بیماری مردان را بیشتر از زنان تحت تأثیر قرار می دهد. مشخص نیست چرا، اما مطالعاتی برای درک عواملی که ممکن است خطر ابتلا به فرد را افزایش دهند در حال انجام است.
یکی از خطرات واضح سن است: اگرچه اکثر افراد مبتلا به پارکینسون برای اولین بار پس از 60 سالگی به این بیماری مبتلا می شوند، اما حدود 5 تا 10 درصد آنها قبل از 50 سالگی شروع می شوند. اشکال اولیه پارکینسون اغلب، اما نه همیشه، ارثی هستند، و برخی اشکال با تغییرات خاصی در ژن ها مرتبط است.
برجسته ترین علائم و نشانه های بیماری پارکینسون زمانی رخ می دهند که سلول های عصبی در گانگلیون های پایه، ناحیه ای از مغز که حرکت را کنترل می کند، دچار اختلال شده و/یا می میرند. به طور معمول، این سلول های عصبی یا نورون ها یک ماده شیمیایی مهم مغز به نام دوپامین تولید می کنند. هنگامی که نورون ها می میرند یا دچار اختلال می شوند، دوپامین کمتری تولید می کنند که باعث مشکلات حرکتی مرتبط با بیماری می شود. دانشمندان هنوز نمی دانند چه چیزی باعث مرگ نورون ها می شود.
پارکینسون چهار علامت اصلی دارد:
لرزش در دست ها، بازو ها، پا ها، فک یا سر
گرفتگی عضلانی، جایی که عضله برای مدت طولانی منقبض می شود
کندی حرکت
اختلال در تعادل و هماهنگی که گاهی منجر به زمین خوردن می شود
علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
افسردگی و سایر تغییرات عاطفی
مشکل در بلع، جویدن و صحبت کردن
مشکلات ادراری یا یبوست
مشکلات پوستی
اگرچه هیچ درمانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، مصرف برخی از دارو ها، درمان های جراحی و سایر درمان ها اغلب می توانند برخی از علائم را تسکین دهند.
برخی از راه های پیشگیری از بیماری پارکینسون عبارتند از:
مصرف سبزیجات تازه و خام
دریافت میزان کافی از ویتامین D3
نوشیدن چای سبز
انجام ورزش به طور منظم
گنجاندن امگا 3 در رژیم غذایی خود
6- بیماری های عصبی
بیماری های تخریب کننده عصبی به مرور زمان باعث تحلیل رفتن مغز و اعصاب شما می شوند. این بیماری ها می توانند شخصیت شما را تغییر داده و باعث سردرگمی شوند. آنها همچنین می توانند بافت و اعصاب مغز شما را از بین ببرند.
برخی از بیماری های مغزی، مانند بیماری آلزایمر، ممکن است با افزایش سن ایجاد شوند. آنها می توانند به آرامی حافظه و فرآیند های فکری شما را مختل کنند. سایر بیماری ها مانند بیماری تای ساکس ژنتیکی هستند و از سنین پایین شروع می شوند. برخی از بیماری های عصبی شایع عبارتند از:
بیماری پریون
بیماری هانتینگتون
بیماری نورون حرکتی
بیماری پارکینسون
همه اشکال زوال عقل
برخی از علائم شایع بیماری های عصبی عبارتند از:
از دست دادن حافظه
فراموشی
بی تفاوتی
اضطراب
آشفتگی
از دست دادن مهار اولیه
تغییرات خلق و خوی
بیماری های تخریب کننده عصبی باعث آسیب دائمی می شوند، بنابراین علائم با پیشرفت بیماری بدتر می شوند. علائم جدید نیز احتمالاً در طول زمان ایجاد می گردند.
هیچ درمانی برای بیماری های عصبی وجود ندارد، اما برخی راه ها می تواند در این خصوص کمک کننده باشند. هدف از درمان برای این شرایط، تلاش برای کاهش علائم شما و کمک به حفظ کیفیت زندگی است. درمان اغلب شامل استفاده از داروها برای مدیریت بهتر علائم است.
7- آتروفی عضلانی نخاعی یا ستون فقرات (SMA)
آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) یک بیماری ژنتیکی است که باعث ضعیف شدن عضلات و ایجاد مشکلاتی در حرکت می شود.
این یک وضعیت جدی است که با گذشت زمان بدتر می شود، اما درمان هایی برای کمک به مدیریت علائم وجود دارد.
علائم SMA و زمانی که برای اولین بار ظاهر می شوند به نوع SMA شما بستگی دارد.
علائم رایج آتروفی عضلانی نخاعی عبارتند از:
بازوها و پاهای فلاپی یا ضعیف
مشکلات حرکتی، مانند مشکل در نشستن، خزیدن یا راه رفتن
انقباض یا تکان دادن ماهیچه ها (لرزش)
مشکلات استخوان و مفاصل، مانند انحنای غیرعادی ستون فقرات (اسکولیوز)
مشکلات بلع
مشکلات تنفسی
راه های پیشگیری:
فیزیوتراپی، کاردرمانی و توانبخشی ممکن است به بهبود وضعیت بدن، جلوگیری از بی حرکتی مفاصل و کاهش ضعف و آتروفی عضلانی کمک کند. تمرینات کششی و تقویتی ممکن است به کاهش انقباضات، افزایش دامنه حرکتی و حفظ جریان گردش خون کمک نماید.
برخی از راهکار های کاهش دهنده خطر:
رژیم غذایی سالم داشته باشید.
وزن خود را در محدوده تعادل نگه دارید.
از نظر بدنی آماده باشید.
سالانه به ارائه دهنده مراقبت های اولیه مراجعه کنید.
8- اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD)
این اختلال، شایع ترین و بیشترین مورد مطالعه شده اختلال عصبی رشدی در کودکان است. این اختلال یک وضعیت طولانی مدت است که بر توانایی فرد برای مدیریت احساسات، افکار و اعمال خود تأثیر می گذارد.
اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) وضعیتی است که بر رفتار افراد تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به ADHD می توانند بی قرار به نظر برسند، ممکن است در تمرکز مشکل داشته و نیز رفتار های سریع و شدید انجام دهند.
علائم ADHD معمولا در سنین پایین مشاهده می شود و ممکن است زمانی که شرایط کودک تغییر می کند، مانند زمانی که مدرسه را شروع می کند، بیشتر قابل توجه شود.
بیشتر موارد در کودکان زیر 12 سال تشخیص داده می شود اما گاهی اوقات ابتلا به این بیماری، زمانی که فردی کودک بوده تشخیص داده نشده و بعداً در بزرگسالی تشخیص داده می شود.
علائم ADHD ممکن است با افزایش سن بهبود یابد، اما بسیاری از بزرگسالانی که در سنین جوانی به این عارضه مبتلا شده اند، همچنان مشکلاتی را تجربه می کنند.
افراد مبتلا به ADHD ممکن است مشکلات دیگری مانند اختلالات خواب و اضطراب نیز داشته باشند.
مراقبت از کودک مبتلا به ADHD می تواند چالش برانگیز باشد، اما مهم است که به یاد داشته باشید که آنها نمی توانند به رفتار خود کمک کنند.
برخی از فعالیت های روزانه ممکن است برای شما و فرزندتان دشوارتر باشد، از جمله:
خوابیدن فرزندتان در شب
آماده شدن به موقع برای مدرسه
گوش دادن و اجرای دستورالعمل ها
سازماندهی و نظم پذیری
موقعیت های اجتماعی
خريد كردن
بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است متوجه مشکلات زیر شوند:
مشکل در برنامه ریزی و مدیریت زمان
پیروی از دستورالعمل ها
تمرکز و تکمیل وظایف
مقابله با استرس
احساس بی قراری یا بی حوصلگی
تکانشگری و ریسک پذیری
برخی از بزرگسالان نیز ممکن است مشکلاتی در روابط یا تعاملات اجتماعی داشته باشند.
راه های پیشگیری از ADHD:
نمی توان از بروز این عارضه جلوگیری کرد، اما می توان از برخی عوامل خطر اجتناب کرد:
در دوران بارداری از مصرف سموم خودداری کنید.
کودک را از قرار گرفتن در معرض آلاینده ها و سموم محافظت نمایید.
زمان استفاده از تلویزیون، هرگونه صفحه نمایش دیجیتال و شبکه های اجتماعی را محدود کنید.
حفظ سلامت مغز مهم است. افراد می توانند با اتخاذ تدابیری مانند تغذیه سالم، افزایش فعالیت بدنی، افزایش درگیری ذهنی و انجام اقدامات ایمنی،
خطر ابتلا به اختلالات مغزی رایج را کاهش دهند. معاینات منظم با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی برای دریافت درمان به موقع، بسیار مهم است. با برنامهریزی قرار ملاقات های معمول، می توانید از مشکلات سلامتی بالقوه آگاه باشید و قبل از اینکه جدی تر شوند، آنها را برطرف نمایید.
دیدگاه ها